امروزه پدیده بیابان و بیابان­زایی گریبان­گیر بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای در حال توسعه می­باشد. با نگاهی به گستره منابع طبیعی کشور در می­یابیم که چشم­انداز غالب در این گستره، اراضی بیابانی است. دانشمندان و متخصصین بر این عقیده­ می­باشند که علاوه بر عوامل طبیعی، عوامل انسانی نیز در بیابان­زایی نقش اساسی و کلیدی دارند. از آنجا که اکثر معیارهای مؤثر در بیابان­زایی در دسته عوامل طبیعی قرار دارند، تهیه مدل­های تعیین پتانسیل بیابان­زایی، به­صورت منطقه­ای انجام می­گیرد. در پژوهش حاضر به­منظور بررسی معیارها و شاخص­های مؤثر در بیابان­زایی منطقه جنوب شرق اهواز در استان خوزستان،‏‏ از مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان­زایی (IMDPA) استفاده و از بین نه معیار این مدل دو معیار پوشش گیاهی و اقلیم با توجه به شرایط منطقه انتخاب و برای هر معیار، شاخص های مختلفی در نظر گرفته شده است. در این مدل ارزش عددی معیارها از میانگین هندسی شاخص ها و در نهایت بیابان­زایی کل منطقه از میانگین هندسی معیارها به­دست آمده و در نرم­افزار ArcGIS نقشه نهایی بیابان­زایی منطقه تهیه گردید. نتایج نشان داد که معیار پوشش گیاهی با ارزش عددی 06/2 تأثیر بیشتری نسبت به معیار اقلیم با ارزش عددی 93/1 در بیابان­زایی منطقه داشته است. در آخر نیز ارزش کمی شدت بیابان­زایی براساس دو معیار مورد بررسی به میزان 99/1 به­دست آمد که طبق جدول امتیازدهی این مدل وضعیت فعلی بیابان­زایی برای کل منطقه متوسط تعیین گردید.

در این مقاله کاربرد نرم افزار ArcGIS در تعیین اطلاعات مورد نیاز برای طراحی و برنامه نویسیVisual Basic  برای تحلیل شبکه جمع آوری و انتقال فاضلاب در منطقه شهرک نبوت واقع در استان ایلام، مورد بررسی قرار گرفته است. مراحل انجام تحقیق به شرح زیر می باشد:ابتدا اطلاعات مورد نیاز برای طراحی شامل طول لوله فاضلاب رو، مساحت سطوح فاضلاب گیر و درون یابی رقوم ارتفاعی زمین در محل آدم روها از طریق نرم افزار ArcGIS تعیین گردید.سپس اطلاعات مرتبط با ویژگی های توپوگرافی، جوی (آب و هوایی) و اطلاعات آماری (مانند جمعیت و سرانه های آب و فاضلاب) منطقه جغرافیایی مورد نظر تهیه شد. این اطلاعات مبنای طراحی شبکه فاضلاب می باشد و از طریق مراجع معتبر (مانند کتابچه های مربوط به اطلاعات جغرافیایی و آماری) و نیز مراجعه به سازمان ها و شرکت های مربوط (مانند مرکز آمار ایران، شرکت آب و فاضلاب و شرکت مهندسین مشاور به منظور استفاده از اطلاعات مربوط به مناطق همجوار منطقه طرح به دلیل مشابهت تقریبی اطلاعات توصیفی مورد نیاز برای طراحی)، تهیه گردید. در مرحله بعد، با استفاده از اطلاعات خروجی از نرم افزار ArcGIS، تحلیل اطلاعات به وسیله برنامه نوشته شده (برنامه نویسیVisual Basic ) انجام گرفت. نتایج این تحقیق نشان داده، کاربرد نرم افزار ArcGIS و برنامه نگارش شده موجب فراهم ساختن تسهیلاتی در طراحی شبکه فاضلاب شده است.

در این کار پژوهشی، برای مرزبندی کانی ها در مقاطع نازک سنگ شناسی، روشی جدید بر مبنای طراحی مدل در محیط نرم افزاری ArcGIS ModelBuilder ارایه شده است. داده خام مورد نیاز این روش‏، عکس هایی به رنگ خاکستری است که از مقاطع نازک سنگ شناختی تهیه می شوند. در حالیکه میز چرخان میکروسکوپ ثابت است، تعداد 19 قطعه عکس در هر 5 درجه با چرخاندن قطبنده و تیغه لاندا در بازه 90 درجه ای، تهیه می شوند. مرز کانی ها با استفاده از نرم افزار ArcGIS، از مقایسه شدت روشنایی کانی های همجوار در عکس های متوالی، مشخص می شود. روش ارایه شده سریع و دقیق است و قادر است یک پایگاه اطلاعاتی قوی شامل ویژگی های شکلی دانه ها ایجاد کند. بررسی های سنگ شناختی پتروگرافی بر روی چهار نمونه سنگی نشان داد که نتایج حاصل از مرزبندی با استفاده از مدل بدون دخالت کاربر، بیش از 80 درصد با نتایج حاصل از مرزبندی دستی همخوانی دارد.

فجایع طبیعی از جمله سیلاب ها در دو دهه اخیر به خصوص در قاره آسیا و کشور ایران به دلیل توسعه های افسارگسیخته شهرها، که بحران گرمایش کره زمین را به همراه داشته است، به صورت فزاینده ای رو به افزایش بوده است. این مساله با توجه به خسارات گسترده انسانی و مالی که با خود به بار می آورد، درخور توجهی فوق العاده است. مکران یا مکوران واقع در سواحل جنوب شرقی ایران، منطقه ای در حال توسعه است که به لحاظ ملی، اهمیتی راهبردی داشته و در سال های اخیر مورد توجه سرمایه گذاران جهانی بوده است. در نتیجه بررسی آسیب پذیری ناشی از سیلاب در این منطقه می تواند در کاهش هزینه های انسانی و به خصوص مالی مدیریت پیش از وقوع حادثه و کاهش اثرات سوء ناشی از آن موثر باشد. بدین ترتیب برای انجام این ارزیابی پنج شاخص به کار گرفته شدند و به روش تحلیلی سلسله مراتبی (AHP) وزن دهی شدند و برای وزن دهی به معیارها با استفاده از نرم افزار Expert Choice وزن نهایی معیارها محاسبه شد. در آخر، تحلیل های فضایی با استفاده از نرم افزار ArcGIS انجام شدند.

بلایای طبیعی، همواره به عنوان پدیده ای طبیعی در طول حیات کره زمین وجود داشته و خواهند داشت. وقوع بلایای طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان وغیره در اغلب موارد تاثیرات مخربی بر سکونتگاه های انسانی باقی گذارده و تلفات سنگینی بر ساکنان آن وارد کرده اند و عوارض اقتصادی و اجتماعی پر دامنه ای بر جوامع بشری و کشورهای جهان تحمیل کرده است. با توجه به بالا رفتن جمعیت خصوصا در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه و از سوی دیگر متراکم بودن جمعیت ها و اسکان آنان در بافت-های قدیمی و فرسوده و تحولات جدید شهری و ظهور مشکلات ناشی از همین مسایل، شهرها و بالطبع شهر بابل در معرض عوارض نامطلوب و ناهنجاری های مدیریتی قرار گرفته اند. چرا که مناطق خالی از سکنه به سرعت به کاربری های مسکونی تبدیل شده و در نتیجه دامنه پدیده خطرات ناشی از زلزله را بر حسب احتمال افزایش داده است. بنابر این، ضرورت کاهش آسیب-پذیری شهر در برابر زلزله، به یکی از اهداف اصلی برنامه ریزی کالبدی و برنامه ریزی شهری تبدیل شد. در این پژوهش، داده ها و اطلاعات به دو صورت اسنادی و میدانی جمع آوری شد و در محیط نرم افزاری ArcGIS مورد تحلیل واقع شد و بعد از تحلیل خطر و آسیب پذیری منطقه به بررسی اینکه آیا شهر بابل بعد از بروز یک زلزله می تواند حداقل تلفات جانی و مالی را داشته باشد و آیا تجهیزات و امکاناتی در شهر موجود است که جوابگوی شرایط بحران باشد، پرداخته شد. در انتها مشخص شد که بعضی از مناطق شهر بابل دارای ریسک بالایی در برابر زلزله هستند وبرای مدیریت بحران این مناطق راهکارهایی ارایه شد.

داده های فضایی در فضا توزیع یکنواختی ندارند و تکنیک ها و تحلیل های منحصر به فرد خود را می طلبند. از این رو، مدل های گوناگونی در زمینه، زمین آمار به وجود آمده اند. از آنجا که بررسی و تحلیل توزیع خدمات عمومی شهر به صورت همگن در فضا توزیع نشده اند بنابراین یکی از اساسی ترین عناصر ارتقاء دهنده کیفیت محیط شهری دسترسی مناسب به خدمات است و یک عامل ضروری برای توفیق پایداری محیط شهری تلقی می شود. در چنین شرایطی مدل های جدید تحلیل فضایی از جمله تحلیل حریم و تکنیک های خودهمبستگی فضایی توانسته اند، مساله دسترسی به خدمات شهری را نه تنها برای یک نوع خدمت خاص بلکه برای تعداد زیادی از خدمات تحلیل نمایند و چگونگی پراکنش فضایی خدمات (تمرکز و تفرق) و دسترسی شهروندان و در نهایت عدالت فضایی شهری را تبیین نمایند. روش تحقیق حاضر توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و بررسی های میدانی در سطح شهر شیراز است. با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و نرم افزار Geoda و شاخص موران و آماره عمومی G و شاخص دو متغیره موران به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شد. نتایج نشان می دهد که خدمات متناسب با جمعیت در مناطق شهری شیراز توزیع شده اند، اما دسترسی شهروندان به خدمات عمومی شهری برابر نیست و از مدل مرکز پیرامون تبعیت می کنند. نواحی مرکز شهر از دسترسی مطلوبی به خدمات برخوردارند و نواحی پیرامونی از دسترسی ضعیفی برخوردار هستند.

اولویت­بندی مناطق مختلف و زیرحوضه­ها از نظر پتانسیل سیل­خیزی تأثیر مهمی در مدیریت حوزه­آبخیز دارد. هدف از اولویت­بندی سیل­خیزی در زیرحوضه­ها، ارائه الگویی برای کنترل و کاهش خطرات سیل و ارزیابی نقش هریک از زیرحوضه­ها در دبی­اوج هیدروگراف سیلاب خروجی حوضه می­باشد. در این تحقیق حوضه تالار بدلیل وقوع سیل­های متعدد، بعنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب و در ادامه عوامل مؤثر بر سیل­خیزی نظیر بارش باران در دوره بازگشت های مختلف، طول جریان، درصد شیب، کاربری اراضی، گروه هیدرولوژی خاک، مقادیر CN و زمان­تمرکز شناسایی و سپس با استفاده از تلفیق نرم­افزار ArcGIS و مدل ModClark، پتانسیل تولید رواناب در حوضه تالار در پنج طبقه خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد در سه دوره بازگشت 25، 50 و 100 سال تهیه شد. همچنین براساس نتایج بدست آمده سهم زیرحوضه­ها در پتانسیل سیل­خیزی کل­حوضه تنها تحت تأثیر مساحت آنها نیست و عواملی چون موقعیت مکانی زیر حوضه­ها و روندیابی سیل در رودخانه اصلی نیز در رژیم سیلابی حوضه تأثیر قابل توجهی دارند. به همین دلیل براساس نقشه های پتانسیل تولید رواناب در دوره بازگشت های 25، 50 و 100 ساله، پتانسیل تولید رواناب، از پایین­دست به سمت بالادست حوضه؛ افزایش و زیرحوزه چاشم واقع در جنوب شرقی حوضه بدلیل بارش­های سیلابی، شیب تند و بالایودن مقادیر CN به عنوان مؤثرترین واحد در پتانسیل سیل­خیزی کل حوضه تالار- شیرگاه محسوب می شود.

اولویت­بندی مناطق مختلف و زیرحوضه­ها از نظر پتانسیل سیل­خیزی تأثیر مهمی در مدیریت حوزه­آبخیز دارد. هدف از اولویت­بندی سیل­خیزی در زیرحوضه­ها، ارائه الگویی برای کنترل و کاهش خطرات سیل و ارزیابی نقش هریک از زیرحوضه­ها در دبی­اوج هیدروگراف سیلاب خروجی حوضه می­باشد. در این تحقیق حوضه تالار بدلیل وقوع سیل­های متعدد، بعنوان منطقه مورد مطالعه انتخاب و در ادامه عوامل مؤثر بر سیل­خیزی نظیر بارش باران در دوره بازگشت های مختلف، طول جریان، درصد شیب، کاربری اراضی، گروه هیدرولوژی خاک، مقادیر CN و زمان­تمرکز شناسایی و سپس با استفاده از تلفیق نرم­افزار ArcGIS و مدل ModClark، پتانسیل تولید رواناب در حوضه تالار در پنج طبقه خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد در سه دوره بازگشت 25، 50 و 100 سال تهیه شد. همچنین براساس نتایج بدست آمده سهم زیرحوضه­ها در پتانسیل سیل­خیزی کل­حوضه تنها تحت تأثیر مساحت آنها نیست و عواملی چون موقعیت مکانی زیر حوضه­ها و روندیابی سیل در رودخانه اصلی نیز در رژیم سیلابی حوضه تأثیر قابل توجهی دارند. به همین دلیل براساس نقشه های پتانسیل تولید رواناب در دوره بازگشت های 25، 50 و 100 ساله، پتانسیل تولید رواناب، از پایین­دست به سمت بالادست حوضه؛ افزایش و زیرحوزه چاشم واقع در جنوب شرقی حوضه بدلیل بارش­های سیلابی، شیب تند و بالایودن مقادیر CN به عنوان مؤثرترین واحد در پتانسیل سیل­خیزی کل حوضه تالار- شیرگاه محسوب می شود.